Овқатланиш ва овқатлар бу тирикликни, ҳаётни таъминловчи энг асосий талаб. Чунки ҳар қандай жонзот танасидаги ҳаётий жараёнлар – тириклик, ҳаракат, ўсиб-улғайиш ва ниҳоят, саломатлигининг даражаси овқатликлар ҳамда овқатланиш ҳисобига бўлади. Инсон аввало организми ва саломатлиги учун зарур бўлган қандай овқатлардан истеъмол қилиш кераклигини билиши керак. “Кўп овқат еган киши овқатни эмас, овқат уни ейди” деган мақолда чуқур маъно бор.
Истеъмол қилинаётган озиқ-овқат маҳсулотлари инсоннинг жинси, ёши ва унинг иш фаолиятига, ҳамда йил фаслига мос бўлиши лозим. Агар бир суткада уч маҳал овқатлансак, нонушта умумий овқатланиш миқдорининг 25-30 фоизини, тушлик 40-50 фоизини ва кечки овқат эса қолган фоизини ташкил этиши керак. Ўз саломатлигини ўйлайдиганлар тўғри овқатланиш маданиятини ўзлаштирган бўлишлари, яъни оқсил, ёғ, углевод, витамин, минерал моддалар ва сувнинг организм учун аҳамиятини билишлари зарур.
Биз оқсилларсиз яшай олмаймиз, чунки улар ҳужайраларнинг асосини ташкил этади. Организмнинг оқсил моддаларга бўлган эҳтиёжини асосан гўшт, балиқ, тухум, сут, дукаклилар – ловия, мош ҳисобига қондирилади. Овқат рационидаги оқсилнинг 60 фоизи ҳайвон оқсиллари ҳисобига қондирилиши керак. Оқсил моддаларнинг етишмаслиги жиддий касалликларга олиб келади.
Ёғ маҳсулотлари организм учун қувват манбаи бўлиб ҳисобланади. Улар 2 хил бўлади: ҳайвон ёғлари, ўсимлик ёғлари. Ўсимлик ёғлари таркибида холестерин бўлмайди, шунинг учун енгил ҳазм бўлади. Ҳайвон ёғлари таркибида юқори даражада холестрин моддаси бўлади. Углеводлар энергиянинг асосий манбаи. Углеводга бўлган талаб қишлоқ ҳўжалик маҳсулотлари – ун, ёрма, картошка ҳисобига қопланади. Одам овқатида углевод етишмаса, жисмоний ва ақлий меҳнат қобилияти пасаяди, қонда чала оксидланган моддалар тўпланади. Ортиқча углевод ёғга айланади. Озиқ-овқат рационида витаминларнинг бўлиши жуда зарур. Улар нормал ҳаёт фаолиятини таъминлайди, организмда етишмаса ёки ортиқча бўлса, ферментлар тизими ва моддалар алмашуви бузилади. Витаминлар қаторида минерал тузлар, микроэлементларнинг ҳам аҳамияти катта. Минерал тузлар тўқима, тўқима суюқлиги, қон, плазма ва суякларнинг таркибий қисмини ташкил этади. Сув инсон организмининг 70 фоизини ташкил этади. Организмнинг ҳаёт кечиришида, физиологик жараёнларнинг муътадил кечишида сув ҳал қилилувчи роль ўйнайди. Сувсиз овқат ҳазм қилиш ҳам, ҳужайралардаги моддалар алмашинуви ҳам бўлмайди. Шу боисдан организм учун зарур миқдорда сувнинг истеъмол қилиниши инсон саломатлигини сақлашнинг асосий шартларидан ҳисобланади.
Тўғри овқатланиш инсоннинг ҳаёт фаолияти, меъёрий ўсиши ва ривожланишини таъминлайдиган, унинг саломатлигини мустаҳкамлайдиган ҳамда касалликларни олдини олишда ёрдам берадиган асосий омилдир! Унуманг саломатлигингиз ўз қўлингизда!
