Мақоламизда инсоннинг ҳақиқий бахтни билишига тўсқинлик қиладиган сохта қадриятлар пайдо бўлишининг ўткир муаммосини кўриб чиқамиз.
1. Завқланиш
Замонавий жамиятда ҳаётдан завқ олиб яшаш ғояси фаол тарғиб қилинади. Бироқ тадқиқотлар шуни кўрсатадики, лаҳзали завқ-шавққа эътибор қаратадиган одамлар ҳиссий жиҳатдан беқарор, ташвишли ва депрессияга мойил бўлишади.
Шундай қилиб, завқ ҳаётдан мамнунликнинг энг юзаки шакли ҳисобланади. Шунинг учун бир зумлик қувончга тобе бўлмасдан, балки ҳақиқий қадрият ва тамойиллар доирасини ўрнатиш яхшироқ. Шунда завқланиш ўзи пайдо бўлади.
2. Моддий муваффақият
Кўпинча одамлар қанча пул топиши, қандай автомашинани бошқариши, қанча кўчмас мулкка эгалик қилишига қараб сизга ҳукм чиқаришини пайқашингиз мумкин. Бу инсоннинг ўзини қадрлаши унинг моддий муваффақиятига бевосита боғлиқ эканлигига олиб келади. Aммо тадқиқотлар шуни кўрсатадики, инсон ўзининг асосий эҳтиёжини (озиқ-овқат, бошпана) қондира олгандан сўнг, моддий муваффақият ва бахт ўртасидаги боғлиқлик тезда 0 га тушади. Шунингдек, моддий бойлик ортидан одам ҳалоллик, инсонпарварлик, раҳм-шафқат каби тушунчаларни кўпинча унутади.
3. Ўзининг ҳақлигига доимий ишонч
Инсон мияси ҳақиқатан ҳам ажойиб ижод маҳсулидир, аммо хато қилиш унга бегона эмас. Бунга хотира ёмонлашиши таъсир қилади. Натижада фактлар чалкашиб кетади; шубҳасиз, сиз «юрак ва онг» ўртасидаги жанжаллар ҳақида тез-тез эшитгансиз. Одатда шулар ҳис-туйғуларга таъсир қилади. Ўзингиз учун мутлақо тўғри ва идеал деб билганларингиз аслида хато мантиқий занжирлардир. Аммо бошқа одам учун мантиқсизлиги сабабли унинг мавжуд бўлишга ҳаққи йўқ – бу ерда субъективлик ҳақида гапиряпмиз.
Шундай қилиб, ўз тўғрилигига доимий ишонч инсоннинг энг кучли душмани ҳисобланади. Чунки бу унга ўз хатоларидан сабоқ олиш, кенгроқ фикр юритиш, шу билан ўз билими ва тафаккурини ошириш, бошқа одамнинг тажрибасини синаб кўриш қобилиятини ривожлантириш имконини бермайди.
4. Ижобий кайфият
Ҳаётдаги муаммоларни, ҳатто энг ёмон ҳолатларга дуч келганда ҳам табассум ва доимий ижобий қарши олган одамларни учратганмисиз? Эҳтимол, ушбу саволга ҳа, деб жавоб берарсиз. Aммо ҳар нарсада фақат ижобий томонларини кўриш шунчалик ёқадими? Салбий ҳис-туйғуларни рад этиш чуқурроқ ва узоқроқ ҳиссий дисфункцияга олиб келади.
Aслида, ҳар доим ижобий томонга қараб туриш, муаммонинг ечимини излашдан яшириш ва шу билан уни ҳал қилиш, қийин вазиятдан чиқиш завқидан маҳрум бўлишдир. Салбий ҳис-туйғулар ҳам ҳиссиётдир ва уларнинг мавжудлигини инкор этиш ва уларни қабул қилиш руҳий соғлиғингизга жиддий зарар етказади.
Сохта қадриятдан ҳақиқийсини қандай ажратиш мумкин?
Сохта ва ҳақиқий қадриятлар ўртасидаги асосий фарқ шундаки, сохта қадриятлар ҳақиқатдан ажралиб чиқади, ижтимоий ҳалокатли ва бошқарилмасдир.
Яхши қадриятларнинг намунаси: ўз-ўзини ҳурмат қилиш, қизиқувчанлик, ҳалоллик, бошқаларни ҳимоя қилиш, ўзига ёқлаш қобилияти.
Ёмон, сохта қадриятларга манипуляция, зўравонлик, универсал севги, бойликни бойлик билан ўлчаш киради.
Сиз яхши қадриятлар ички миқёсда амалга оширилишини сезишингиз мумкин. Оддий қилиб айтганда, бу ерда қизиқувчанлик ва ўз-ўзини ҳурмат қилиш ҳисси пайдо бўлиши мумкин. Ҳозир бу учун миянгизни тўғри созлаш кифоя. Ёмон қадриятлар ташқи воқеалар орқали амалга ошириладиган нарсаларга боғланган.
Шундай қилиб, ҳақиқий шаклланган қадриятлар ўзини такомиллаштиришнинг мақсади, яъни устуворликлар тўғри белгиланган бўлса, юзага келадиган муаммолар «соғлом» бўлади. Ва «соғлом» муаммолар бу соғлом ҳаётдир.
Манба: https://lifehacker.ru/tonkoe-iskusstvo-pofigizma/
olympic.uz
