Бугунги мақолада биз болани гўдаклигидан қандай кўникмаларга ўргатиш лозимлигини ва улар балоғат ёшида унга қандай ёрдам беришини таҳлил қиламиз.
Ҳар бир инсон маълум кўникмалар тўпламига эга. Сиз hard skills ва soft skills тушунчаларини эшитганмисиз?
Hard skills (қаттиқ ёки профессионал кўникмалар) – инсон маълум бир иш ёки касбни ўқитиш жараёнида олган кўникмалар тўплами. Масалан, дастурчининг hard skillи бу компьютер кодларини ёзишдир.
Soft skills – бу инсоннинг мослашувчан шахсий фазилатлари, унга ҳаётда, янги касбда мослашишига ёрдам берадиган ижтимоий кўникмалар.
Стэнфорд ва Гарвард университетлари олимлари инсоннинг муваффақияти фақат 15% юқори ихтисослашган, қолган 85% мослашувчан кўникмаларга боғлиқлигини аниқладилар.
Доимо ўзгариб турадиган дунёмиз ўз қоидалари ва одамни янги нарсага тезда мослашишни талаб қилади. Келажакда улар боланинг фойдасига ишлаши учун уни гўдаклигиданоқ қандай қобилиятларга ўргатиш керак?
Aлбатта, аввало, бу мулоқот қобилияти.
Уни ривожлантириб, бола бошқа нуқтаи назарларни тинглашни ва ўз фикрларини ҳимоя қилишни ўрганади, у синфдошлари, ўқитувчи ёки қариндошлари бўладими, атрофдаги одамлар билан муносабатда бўлишни ўрганади. Боланинг қандай қилиб ва нима учун бошқа одамлар билан мулоқот қилиш кераклигини тушуниши шубҳасиз муҳимдир.
Етакчилик. Болада етакчилик фазилатини ривожлантириш учун унга ўз хатти-ҳаракатлари ва бошқалар учун жавобгарликни олишга ўргатиш керак. Бола ўзига ва қобилиятига ишониши керак.
Гуруҳда ишлаш. Бир гуруҳ доирасида бошқа болалар билан ўзаро алоқада бола ўз ролини қабул қилиш ва уни қўллаб-қувватлаш, рақобатлашиш, биргаликда ишлаш ва келишишни ўрганади.
Болада қандай қилиб ижтимоий кўникмаларни самарали ривожлантириш мумкин? Бунга жавоб беришга ҳаракат қиламиз:
– шахсий намуна. Бола ота-онасининг кўзгуси. Хулқ-атворингизни, бошқалар билан қандай алоқада эканлигингизни кузатиб боринг ва тез орада фарзандингиз ҳаракатингизни фаол тарзда тақлид қилишга ҳаракат қилаётганини кўрасиз;
– муносабат. Фарзандингиз унинг фикри қадрли эканлиги, бу сиз учун жуда муҳимлигини билиши лозим. Кўпинча аниқ ҳолатларга нисбатан унинг нуқтаи назарини сўрашга ҳаракат қилинг, болага танлов беринг, танлов хаёлий эмас, ҳақиқий бўлиши керак.
– қариндошлар, дўстлар, танишлар каби яқин атроф-муҳит ҳам бола шахси ва мослашувчан қобилиятларини шакллантиришда катта аҳамиятга эга. Шунинг учун, боланинг вақтини ўзаро ҳурмат, тушуниш ва қабул қилиш муҳитида ўтказишга ҳаракат қилинг. Қариндошлардан тўғри намуна кўрсатинг ва болалар боғчасида дўстона муҳит мавжудлигига ишонч ҳосил қилинг.
– эрта ёшданоқ бола эҳтиёжларига тўғри жавоб бериш муҳимдир. Яъни, агар бола оч бўлса, унга бирданига овқат беришга уринманг. Фарзандингиз эҳтиёжлари ҳақидаги сигналларни тўғри тан олишга ўрганинг, чунки агар буни қилмасангиз, у ўз хоҳиш-истаги ва ҳақиқий эҳтиёжини тушунишда муаммога дуч келади. Бу, шубҳасиз, унинг бошқа одамлар билан мулоқот қилиш ва ҳаракатда бўлиш қобилиятига таъсир кўрсатади.
Aгар болангизнинг коммуникатив соҳадасида муаммо сезсангиз, уни ҳал қилиш учун имкон қадар кўпроқ вақт сарфлашингиз керак, дея олмайман. Масалан, болани боғчага олиб бордингиз, агар 10 дақиқа ичида бола бошқа болалар билан танишишни, ўйинларга қўшилишни бошламаса, унда муаммо бўлади. Бола билан нима учун у ҳеч ким билан учрашиш ва ўйнашга ҳаракат қилмаганлигини муҳокама қилинг, бу хатти-ҳаракатларнинг сабабини билишга урининг ва бу борада тўсиқ бўлса, болалар психологига боринг.
Батафсил маълумотни РБКда ўқинг: https://www.rbc.ru/trends/education/5e72915d9a79476951a62a2c
